La enfermedad celiaca a través de dos tratados inéditos del siglo XVII

  1. Isabel de la Cruz Cabanillas 1
  1. 1 Universidad de Alcalá (España)
Revista:
Panace@: Revista de Medicina, Lenguaje y Traducción

ISSN: 1537-1964

Año de publicación: 2019

Volumen: 20

Número: 49

Páginas: 65-72

Tipo: Artículo

Otras publicaciones en: Panace@: Revista de Medicina, Lenguaje y Traducción

Resumen

El objetivo del presente trabajo es completar la información que se ofrece habitualmente sobre la historia de la enfermedad celiaca mediante el estudio de dos tratados médicos inéditos. Dichas obras reflejan la concepción y el conocimiento general que, en el siglo XVII, se tenía sobre la misma. En el estudio, se hace una revisión de las principales obras que han tratado la etiología y el tratamiento de esta patología a lo largo de la historia de la medicina y se aportan datos nuevos ofrecidos por otros autores sobre el conocimiento de la enfermedad desde la Antigüedad hasta el momento presente.

Referencias bibliográficas

  • Adams, Francis (1856): The extant works of Aretaeus, the Cappadocian. Londres: Sydenham Society.
  • Barrera Osorio, Antonio (2001): «Local herbs, global medicines. Commerce, knowledge, and commodities in Spanish America», en Pamela Smith y Paula Findlen (eds.): Merchants and marvels: commerce, science, and art in Early Modern Europe. Oxford: Routledge, pp. 163-181.
  • Bénézet, Jean-Pierre (1999): Pharmacie et médicament en Méditerranée occidentale (xiiie – xvie siècles). París: Honoré Champion.
  • Brodersen, Kai (2015): Plinius kleine Reiseapotheke. Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
  • Catálogo de la Biblioteca Británica, British Library Catalogue. <http://explore.bl.uk/primo_library/libweb/action/search. do?vid=BLVU1> [consulta: 10.VI. 2017].
  • Catálogo de la Biblioteca Bodleiana, Bodleian Library Catalogue (2019). <http://solo.bodleian.ox.ac.uk/> [consulta: 10.VI. 2017].
  • Consortium of European Research Libaries. CERL Thesaurus. <http://thesaurus.cerl.org/> [consulta: 20.XII. 2017].
  • Coeliac UK Society (2015): «Coeliac disease, past, present and future», Crossed Grain, (92): 18-19. <http://www.browseandread.co.uk/crossedgrain/summer2015/> [consulta: 10.XII.2016].
  • Cortés Gabaudan, Francisco (coord.) (2011): Diccionario médico-biológico, histórico y etimológico. <https://dicciomed.eusal.es/> [consulta: 28.I.2017].
  • Dale, Gordon (1978): «Physical deformity of Richard III», British medical journal, (28): 234-235. De la Cruz Cabanillas, Isabel (2017): «Medical recipes in
  • Glasgow University Library manuscript Ferguson 147», en Jacek Fisiak (ed.): Essays and studies in Middle English. Frankfurt am Main: Peter Lang, pp. 77-94.
  • De la Cruz Cabanillas, Isabel y Fernando Serrano Larráyoz (2017): «For þe goute a good medicyne / Otra recepta para la gota: análisis contrastivo de recetas inglesas y castellanas bajomedievales», Memorabilia, (19): 1-16.
  • Dioscórides. De materia médica. <http://dioscorides.usal.es/> [consulta: 28.I.2018].
  • Drabkin, Israel E. y Miriam F. Drabkin (eds.) (1950): Caelius Aurelianus On Acute Diseases and On Chronic Diseases. Chicago: University of Chicago Press.
  • Early English Books Online. <https://eebo.chadwyck.com/home> [consulta: 10.IV.2012].
  • Freeman, Hugh James (2013): «The Neolithic Revolution and Subsequent Emergence of the Celiac Affection», International Journal of Celiac Disease, (1): 19-22
  • Gago Jover, Francisco; María Teresa Herrera y María Estela González de Fauve (2015): Biblioteca digital de textos del español antiguo. Textos médicos españoles. <http://www.hispanicseminary.org/t&c/med/index-es.htm/> [consulta: 25.III.2018].
  • García Nieto, Víctor M. (2013): «Historia de la enfermedad celiaca», en Luis Rodrigo y Amado Salvador Peña (eds.): Enfermedad celiaca y sensibilidad al gluten no celiaca. Barcelona: Somnia Science, pp. 45-59.
  • Garofalo, Ivan; Amneris Roselli y Klaus-Dietrich Fischer (2003): Galenismo e medicina tardoantica. Nápoles: Instituto Universitario Orientale.
  • Gasbarrini, Giovanni Battista; Francesca Mangiola, Viviana Gerardi, Gianluca Ianiro, Gino Roberto Corazza y Antonio Gasbarrini (2014): «Coeliac disease: an old or a new disease? History of a pathology», Internal and Emergency Medicine, (9): 249-256.
  • Gee, Samuel J. (1888): «On the celiac affection», Saint Bartholomew’s Hospital Report, (24): 17-20.
  • Getz, Faith (1991): Healing and society in medieval England. A Middle English translation of the pharmaceutical writings of Gilbertus Anglicus. Wisconsin: The University of Wisconsin Press.
  • Guandalini, Stefano (2008): «Historical perspective of celiac disease», en Alessio Fassano, Riccardo Troncone y David Branski (eds.): Frontiers in celiac disease. Basilea: Karger, pp. 1-17.
  • Herrera, María Teresa (1973): Menor daño de la medicina de Alonso de Chirino. Salamanca: Universidad de Salamanca.
  • Herrera, María Teresa y María Nieves Sánchez (1997): Tratado de patología. Madrid: Arco/Libros.
  • Herter, Christian y Emmett Holt (1908): On Infantilism from Chronic Intestinal Infection. Nueva York: Macmillan.
  • Hipócrates (1983): Tratados Hipocráticos I. Juramento, Ley, So- bre la ciencia médica, Sobre la medicina antigua, Sobre el médico. Sobre la decencia, Aforismos, Preceptos, El pronóstico, Sobre la dieta en las enfermedades agudas, Sobre la enfermedad sagrada. Introducciones, traducciones y notas de Carlos García Gual, María Dolores Lara Nava, Juan Antonio López Férez y Beatriz Cabellos Álvarez. Madrid: Gredos.
  • Hipócrates (1986): Tratados Hipocráticos II. Sobre los aíres, aguas y lugares, Sobre los humores, Sobre los flatos, Predicciones I, Predicciones II, Prenociones de Cos. Introducciones, traducciones y notas de Juan Antonio López Férez y Elsa García Novo. Madrid: Gredos.
  • Hipócrates (2003): Tratados Hipocráticos VIII. Sobre la naturaleza del hombre, Sobre los lugares en el hombre, Sobre las carnes, Sobre el corazón, Sobre la naturaleza de los huesos, Sobre la generación, Sobre la naturaleza del niño, Sobre las enfermedades IV, Sobre el parto de ocho meses, Sobre el par- to de siete meses, Sobre la dentición, Sobre la visión, Sobre las glándulas, Sobre la anatomía, Sobre las semanas, Sobre la crisis, Sobre los días críticos, Sobre los remedios purgantes, Juramento II. Introducciones, traducciones y notas de Jesús de la Villa Polo, María Eugenia Rodríguez Blanco, Jorge Cano Cuenca e Ignacio Rodríguez Alfageme. Madrid: Gredos.
  • Honscoop, Cornelius (1681): Disputatio medica inauguralis de affectione coeliaca. Lugduni Batavorum.
  • Johnston, Robert (1684): Enchiridion medicum or a treaty of physick. Londres: J. Heptinstall para Brabazon Aylme.
  • Ketelaer, Vicent (1669/1736): Commentarius medicus de aphthis nostratibus seu belgarum sprouw. Amsterdam: Waesberg. <https://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/ object/display/bsb11268752_00001.html> [consulta 20.III.2019].
  • Knight, Katherine (2002): «A Precious Medicine: Tradition and Magic in Some Seventeenth-Century Household Remedies», Folklore, (113): 237-259.
  • Kummer, Johannes Gabriel (1709): Dissertationem de coeliaca passione J G K solemni ventilationi submittet, etc. Basilea: Literis Genathianis.
  • Laurentius, Joannes (1717): Disputatio de passione coeliaca ac lienteria. Lugduni Batavorum.
  • Liddell, Henry Georg, y Robert Scott (1940): A Greek-English Lexicon. Revised and augmented throughout by Sir Henry Stuart Jones with the assistance of Roderick McKenzie. Oxford: Clarendon Press. <http://www.perseus.tufts.edu/hopper/> [consulta: 20.III.2019].
  • Logan, J. S. (1990): «Vincent Ketelaer did not describe tropical or non-tropical sprue or coeliac disease in his book De aphthis nostratibus seu belgarum sprouw», The Ulster Medical Journal, 59 (2): 204–205.
  • Losowsky, Monty S. (2008): «History of coeliac disease», Digestive Diseases, (26): 112-120.
  • Lovell, Robert (1661): Πανζωορυκτολογια, sive Panzoologico-mineralogia, or a Compleat History of Animals and Minerals. Oxford: W. Hall.
  • Manson, Patrick (1880): «Notes on sprue», Medical Report for the half year ended 31st March 1880. Vol. 19. China Imperial Maritime Customs, 11 (2): 33-37.
  • Mikkeli, Heikki y Marttila Ville (2010): «Change and continuity in Early Modern medicine (1500-1700)», en Irma Taavitsainen, Päivi Pahta, Turo Hiltunen, Martti Mäkinen, Ville Marttila, Maura Ratia, Carla Suhr y Jukka Tyrkkö (eds.): Early Modern English medical texts. Corpus description and studies. Amsterdam/Philadephia: John Benjamins, pp.  13-27.
  • Montalt Resurreción, Vicent (2015): «Shakespeare y la medicina: dramaturgias del cuerpo y la mente (I): “Let’s purge this choler without letting blood”», Panace@, 16 (41): 73-77.
  • Oxford English Dictionary (2019). <www.oed.com> [consulta: 20.XII.2018].
  • Parada, Alejandra y Magdalena Araya (2010): «El gluten. Su historia y efectos en la enfermedad celíaca», Revista médica de Chile, (138): 1319-1325
  • Pensado Figueiras, Jesús (2012): El códice Zabálburu de medicina medieval: edición crítica y estudio de fuentes (Tesis doctoral). A Coruña: Universidade da Coruña.
  • Rufinus, Jacobus (1671): Disputatio medica inauguralis de passione coeliaca. Lugduni Batavorum.
  • Sconocchia, Sergio (ed.) (1983): Scribonius Largvs Compositiones. Leipzig: Teubner.
  • Taavitsainen, Irma (2010): «Expanding the borders of knowledge», en Irma Taavitsainen, Päivi Pahta, Turo Hiltunen, Martti Mäkinen, Ville Martilla, Maura Ratia, Carla Suhr y Jukka Tyrkkö (eds.): Early Modern English medical texts. Corpus description and studies. Amsterdam/Philadephia: John Benjamins, pp. 11-12.
  • Taavitsainen, Irma (2011): «Dissemination and appropria- tion of medical knowledge: humoral theory in Early Modern English medical writing and lay texts», en Irma Taavitsainen y Päivi Pahta (eds.): Medical writing in Early Modern English. Cambridge: Cambridge University Press, pp.  94-114.
  • Taavitsainen, Irma y Päivi Pahta (1997): «The corpus of Early English medical writing: linguistic variation and prescrip- tive collocations in scholastic style», en Terttu Nevalainen y Leena Kahlas-Tarkka (eds.): To explain the present: studies in the changing English languages in honour of Matti Rissanen. Helsinki: Société néophilologique, pp. 209-228.
  • Taavitsainen, Irma; Päivi Pahta y Martti Mäkinen (2005): Middle English medical texts. CD-Rom. Amsterdam/Philadephia: John Benjamins.
  • Thümmel, Augustus Andreas (1710): Dissertatio medica inauguralis de coeliaca Praes R G Crausio, etc. Jena: Litteris Christophori Krebsii.
  • Van der Burgh, C. L. (1880): Aphthae tropicae—Indische Spruw. Batavia: Ernst and Co.
  • Van Helmont, Jan Baptist (1662): Oriatrike or, Physick Refined, traducido por John Chandler. Londres: L. Lloyd.
  • Van de Kamer, J. H.; Hans A. Weijers y Willem Karel Dicke (1953): «Coeliac disease. IV. An investigation into the injurious constituents of wheat in connection with their action on patients with coeliac disease», Acta Paediatrica, (42): 223-231.
  • Wear, Andrew (2000): Knowledge and practice in English medicine, 1550-1680. Cambridge: Cambridge University Press.