La frontera hispano-portuguesa desde la literatura: aportes para la documentación y difusión de recursos patrimoniales

  1. Irene Sánchez Izquierdo
  2. Inés Tordera Rolo
Zeitschrift:
Her&Mus: heritage & museography

ISSN: 2171-3731

Datum der Publikation: 2023

Nummer: 24

Seiten: 59-79

Art: Artikel

Andere Publikationen in: Her&Mus: heritage & museography

Zusammenfassung

In this article we present an approach to the literary heritage of the border between Spain and Portugal from the perspective of border cultural studies. Our aim is to identify authors, works and places that make up an inventory of resources on both sides of the border, which can articulate cross-border itineraries. After presenting the theoretical framework and the academic projects that support us, we share a detailed north-south route that includes literary elements with their respective geographical references, but also routes, thematic itineraries, and museum spaces. All this makes up a wide range of resources likely to make the border an attractive destination for literary tourism in the Iberian Peninsula.

Bibliographische Referenzen

  • Álvarez Pérez, X. A. (2016). Presentación del proyecto Frontera hispano-portuguesa: documentación lingüística y bibliográfica (FRONTESPO). En M.J. González, y J.M. Carrasco (Eds.), Actas IV Congresso da SEEPLU (pp. 59-73). Sociedad Extremeña de Estudios Portugueses y de la Lusofonía.
  • Álvarez Pérez, X. A. (2020). Border experiences along the Portugal/Spain border: a contribution from language documentation. En C. Wille, y B. Nienaber (Eds.), Border Experiences in Europe (pp. 237–61). Nomos.
  • Amilhat-Szary, A. L. (2012). Walls and Border Art: The Politics of Art Display. Journal of Borderland Studies, 27(2), 213–228. https://doi.org/10.1080/08865655.2012.687216
  • Arcila, M. & López, J.A. (2011). La cartografía cultural como instrumento para la planificación y gestión cultural. Una perspectiva geográfica. Periférica, 12, 15–36. https://doi.org/10.25267/Periferica.2011.i12.01
  • Arcos-Pumarola, J., Osácar Marzal, E., & Llonch-Molina, N. (2020). Revealing the literary landscape: research lines and challenges of literary tourism studies. Enlightening tourism. A pathmaking journal, 10(2), 179-205. http://hdl.handle.net/10272/19199
  • Associação Douro Histórico. (2023). Caminhos da Literatura–Miguel Torga. Douro Historico. https://dourohistorico.pt/caminhos-da-literatura-miguel-torga/
  • Ballart, J., & Tresseras, J.J. (2001). Gestión del patrimonio cultural. Ariel.
  • Baleiro, R. (2023). Understanding visitors’ experiences at Portuguese literary museums: An analysis of TripAdvisor reviews. European Journal of Tourism Research, 33, 3305. https://doi.org/10.54055/ejtr.v33i.2839
  • Cambedo 1946 - Arqueologia da Resistência na Raia Galego-Portuguesa. (s.f.). Inicio [página de Facebook]. Facebook. Recuperado el 4 de febrero de 2023, de https://www.facebook.com/cambedo1946/
  • Carrasco, J. (2013). Intemperie. Seix Barral.
  • Cayetano Rosado, M. (2001). Un vistazo a la frontera desde los libros. Revista Puertas a la lectura,12-13, 32-36.
  • Cayetano Rosado, M. (2004). Literatura y compromiso. Aportaciones contemporáneas en la Raya. Diputación de Badajoz. Cuadernos «O pelourinho».
  • Cayetano Rosado, M. (2018). La Raya ibérica. Del campo de batalla al de la emigración. Y otras cuestiones peninsulares. Fundación CB.
  • Cela, C. J. (2010). La familia de Pascual Duarte. Austral.
  • Comisión de las Comunidades Europeas (1993) Informe de la Comisión al Consejo, al Parlamento Europeo y al Comité Económico y social sobre las acciones comunitarias que afectan al turismo. Bruselas.
  • Delgado, A. & Hernández, E. (2019). Patrimonios inmateriales, desarrollo rural y despoblación. La identidad como recurso. Revista PH, 98, 150-171. https://doi.org/10.33349/2019.98.4525
  • Delibes, M. (2010). El tesoro. Ediciones Destino.
  • Delibes, M. (2019). Los santos inocentes. Ediciones Destino.
  • Espacio Fronteira. (2023, 19 de enero). 2023, el año de Eugénio de Andrade. https://www.espaciofronteira.eu/2023-el-ano-de-eugenio-de-andrade/
  • Ferreiro, C. E. (1979). Onde o mundo se chama Celanova. Editora Nacional.
  • García-Canclini, N. (1999). Los usos sociales del Patrimonio Cultural. En E. Aguilar Criado, Cuadernos Patrimonio Etnológico. Nuevas perspectivas de estudio (pp.16-33). Consejería de Cultura. Junta de Andalucía.
  • García Mañá, L. M. (2015). Por que as sombras non teñen ollos. Xerais.
  • Gelbman, A. & Timothy, D. (2010). From hostile boundaries to tourist attractions. Current Issues in Tourism, 13(3), 239–259.
  • Godinho, P. (2011). Oír o galo cantar dúas veces. Identificacións locais, culturas das marxes e construción de nación na fronteira entre Portugal e Galicia. Diputación Provincial de Ourense.
  • Gonçalves, L. J. (2008). Fronteira como Museu: a raia entre Portugal e Espanha. Museal, Revista do Museu Municipal de Faro, 3, 12–27.
  • Green, S. (2018). Lines, traces, and tidemarks: further reflections on forms of border. En O. Demetriou, y R. Dimova (Eds.), The Political Materialities of Borders: New Theoretical Directions (pp. 67-83). Manchester University Press.
  • Hernández-Ramírez, J. (2017). Turismo en la frontera: patrimonialización y cooperación transfronteriza en una periferia de la Unión Europea. Etnográfica, 21(2), 385-409. https://doi.org/10.4000/etnografica.4940
  • Hicks, E. (1991). Border Writing. The Multidimensional Text. University of Minnessota Press.
  • Hortelano Mínguez, L. A. (2015). Patrimonio territorial como activo turístico en la «Raya» de Castilla y León con Portugal. Cuadernos de Turismo, 36, 247–268. https://doi.org/10.6018/turismo.36.230981
  • Jameson, F. (2009). The Cultural Turn: Selected Writings on the Postmodern, 1983–1998. Verso.
  • Konrad, V. & Amilhat-Szary, A. L. (2022). Border Culture: Theory, Imagination, Geopolitics. Routledge.
  • Landero, L. (2014). El balcón de invierno. Tusquets.
  • Lois, M. (2013). La frontera narrada: historia, novela e imaginarios fronterizos en la raya seca. Historia y Política, 30, 145-173. https://recyt.fecyt.es/index.php/Hyp/article/view/19010
  • Machado, A., Machado, C., Moreira, F. J., Reis, J., Aurindo, M. J., Almeida, M. M. & Faria, R. (2020). Story Map Caminhos d’O conspirador: Um percurso literário na vila de Marvão com Branquinho da Fonseca. Dos Algarves: A Multidisciplinary e-Journal, 37, 88-105. http://hdl.handle.net/10400.26/33314
  • Magadán, M., & Rivas, J. (2012). Turismo literario. Septem Ediciones.
  • Marvao Municipio. (2022, 24 de septiembre). Exposição itinerante «Branquinho da Fonseca – Uma Vida a Fazer Ler» no CITTI. https://tinyurl.com/yky4rukk
  • Medina García, E. (2006). Orígenes históricos y ambigüedad de la frontera hispano-lusa (La Raya). Revista de Estudios Extremeños, 62(2), 713–724. http://hdl.handle.net/10662/1012
  • Méndez Ferrín, X. L. (2011). Poesía fundamental: 1976-2005. Calambur.
  • Muñoz, A., & Timón, M. P. (2018). La imposibilidad de separar lo inmaterial de lo material en las manifestaciones culturales. Revista de Humanidades y Ciencias Sociales, 8, 45–60. https://doi.org/10.33776/erebea.v8i0.3568
  • Pereiro, X. (2006). Ecomuseums, cultural heritage, development and cultural tourism in the North of Portugal. En G. Richards (Coord.), Cultural Tourism: Globalising the Local – Localising the Global (pp. 195-213). Haworth Press.
  • Pérez Redondo, R. (2017). Un viaje desde lo imaginario a lo real. Una aproximación al perfil del turista literario en España. methaodos.revista de ciencias sociales, 1(5), 119-129. https://doi.org/10.17502/m.rcs.v5i1.158
  • Quinteiro, S. (2019). Os lugares da literatura: mapas e rotas literárias. CULTUR - Revista de Cultura e Turismo, 13(2), 4-13.
  • Quinteiro, S., & Baleiro, R. (2014). Uma personagem à procura da literatura: A ficção literária e a prática turística. Dos Algarves, 24, 9-27. https://www.dosalgarves.com/index.php/dosalgarves/article/view/11
  • Riveiro Coello, A. (2016). A ferida do vento. Galaxia.
  • Roigé, X., & Arrieta, I. (2014). ¿Una sociedad congelada? La representación de la sociedad rural en los museos. Arxius de sociologia, 30, 73-86. http://hdl.handle.net/2445/119130
  • Schimanski, J., & Wolfe, S. F. (2007). Border Poetics De-Limited. Wehrhahn.
  • Schimanski, J., & Wolfe, S. F. (2019). Border Aesthetics: Concepts and Intersections. Berghahn Books.
  • Scott, J. W. (2018). Globalization and border studies. En R. C. Kloosterman, V. Mamadouh, & P. Terhorst (Eds.), Handbook on the Geographies of Globalization (pp. 62–82). Edward Elgar Publishing.
  • Simões, D. (2013). Frontera y Guerra Civil Española. Dominación, resistencia y usos de la memoria. Diputación Provincial de Badajoz.
  • Sönmez, M., Wellington, M. & Cannata, N. (2020). Museums of Language and the Display of Intangible Cultural Heritage. Routledge.
  • Terras do Homem. (2023, 25 de abril). Roteiro Literário Saramago em Balugães. https://terrasdohomem.pt/2023/04/25/roteiro-literario-saramago-em-balugaes/
  • Torga, M. (1994). Contos da montanha. Galaxia.
  • Torres, E. (2006). Rutas culturales. Recurso, destino y producto turístico. PH Boletín del Instituto Andaluz del Patrimonio Histórico, 60, 84-97. https://doi.org/10.33349/2006.60.2259
  • Uccella, F. (2013). Manual de patrimonio literario: espacios, casas-museo y rutas. Ediciones Trea.
  • Unamuno, M. (1911). Por tierras de España y Portugal. Biblioteca Renacimiento.
  • Uriarte, L. M. (1994). La Codosera. Cultura de fronteras y fronteras culturales. Revista de Extremadura, 50(2), 445–462.
  • Paül, V., & Trillo, J. M. (2014). La construcción literaria de los paisajes fronterizos. Una reflexión a propósito del Couto Mixto (Galicia y Portugal). Documents d’Anàlisi Geogràfica, 60(2), 289-314. https://doi.org/10.5565/rev/dag.120
  • Pavoni, R. (2012). Casas museo: una tipología de museos para poner en valor. https://tinyurl.com/muksf5fj
  • Valadés Sierra, J. M. (2010). Turismo Cultural y Museos en la Raya. Revista de Museología, 49, 36–51.
  • Vázquez, I., & Araújo, N. (2018). Revisión del turismo literario y su estado en la actualidad. Cuadernos Geográficos, 57(1), 305-329. https://doi.org/10.30827/cuadgeo.v57i1.5842
  • Weier, S., Fellner, A., Frenk, J., Kazmaier, D., Michely, E., Vatter, C., Weiershausen, R., & Wille, C. (2018). Border textures as a transdisciplinary approach to the investigation of borders. A workshop report. Berliner Debatte Initial, 29(1), 73-83.
  • Wilson, T. & Donnan, H. (2012). A companion to Border Studies. John Wiley & Sons.